(Хурша парень)

1          Нэгэ убгэ һамган хоёр гурбан хүбүүтэй байгаа. Эхэ эсэгэ хоёрор үбгэржэ үхэһэн хойно тэрэ гурбан хүбүүниинь гэрлээ. Хоёр аха хүбүүшын ехэ талаантай хүбүүд байжа, баяжаа. Гурбадахи хүбүүниинь талаангой, тэрээнһээ болжо ехэ үгытэй, ядуу айл болоһон байгаа. Тэрэ хүбүүниинь ганса хуур татахадаа бэрхэ, хоолойн ехэ һайхан байгаа. Хоёр баян ахашын тэрээнээ ехээр доромжолхо, газаалха байгаа. Тэрэ хоерын ан rүpөөhөөp олон, мори юугээ эдеэллэхэдээ һайн газар бэдэржэ, ой тайгаар ябадаг байгаа.

2          Нэгэтэ ябажа ябаһаар, хүнэй ороогүй, ангаар баян газар олобо. Тэндээ агнуури хээд ерээд, дахин гарахадаа, үгытэй дүү хүбүүгээ абаашалсая гэжэ тэрээнээ түхөөрүүлбэ. Тэрэ газартаа ержэ, морьдоо байлгаха сарай хэжэ, өөртөө будгаан хэжэ, гурба хоног соо агнабад. Ехэ хоёр аха хүбүүдынь олон хэрмэ, гүрөөһэ алажа ерхэ, багань юрдөө бага олзотой бусадаг байгаа. Тэрээнээ доромжолхо, муушалха хоёр ехэнь. Мүнөөхин хордод гээд лэ, талаангүйб гэжэ гомойжо байгаад hapa тушаа агнахадаа юу хүүхэ: хэрмэ, булга, шэлүүһэ алаба.

3          Үглөөдэр ябахабди гэдсээд, һүүлшынгөө агнуурида гарабад. Талаангүй дүү хүбүүниинь байсаһаа мухарижа ороод, можоёо хухаршаба. Хоёр ахануудын тэрээнээ орхихо арга бэдэрбэд. Нэгэниин хэлнэ: "Энэмнай муудаа, тэлэжэ абаашша булгаан соонь хаяад, агнаһан юумээнь абаад талииеиибди*", — гэжэ. Дуу хүбүүеэ булга-ак сооиь абаашша хаяад, унажа ябаһан мориинь алажа дээрэнь орхеод, гэдэргээш харангой харайлгалдажа талиибад.

4          Тэрэ хүбүүн зобоо, туража ухэхэ болходоо мүльхэжэ уһанда ороод, yha асаржа, мориной мяха шанажа, шаража эдеэд, мориноо һүүлээр хуур хэжэ, хуураа татажа хэбтэнэ. Ой соо тиимэ һайхаар дуулахынь Ойн Лээһэйн, тайгын эжэнэй гурбан басагад дуулажа, ехэ һаюсашаагза, ойн амитад ехэ һайхашаагаа. Үдэшэн бури булгаанайн хажууда ерээд шагнадаг болобод. Ойн эжэни ба­сагад зэрлиг, орожо шагнаха аргань үгы, газаань байгаад үбэр шэбэр шэбэнэлдээ. Тиигэжэ байһаар нэгэниинь шагаажа хараба. Тиихэдзнь мүнөөхи хүбүүн хэлнэ: "Наашаа оржо ерэгты", — гэжэ. Тэрэ үдэшэндөө басагад оржо үгөөгүй. Хойто үдэшэндөө ерээд, үүдээр бультаганлдаад ябашоо.

5          Гурбадахи үдэшэндөө хуураа татажа һуухадань, мүнөөхи басагад баһа хүржэ ерэбэд. Хүбүүн: "Орогты, орогты", — гэжэл һууна. Тэрэ гурбан айжа, марайжа оржо ерэбэд. Хүбүүн тэдээнһээн һурна:

— Зай, хэни басагад гээшэбта? — гэжэ.

— Хэнэйш бэшэбди, — гэлсэнэд.

Хүды дахин һуруулхадаа, басагад хэлнэ:

— Холынш бэшэбди, ойрынш бэшэбди, хүндэ харагдахой, шадалтай, баян тайгын эжэн Ойн Лээһэйн басагадабди, — гэжэ.

Тиихэдэнь тэрэ хүбүүн өөрынгөө ябаһан ябадалаа, ядаһан зобоһоноо бархиржа байгаад хөөрбэ. "Бурханш, боохолдойш намайе ойлгоногой, үхэхөөщ, эдэгэхээш болибоб", — гэжэ хэлнэ.

6          — Энэшни юум? — гэжэ басагад һурна.

— Энэмни хуур гээшэ, — гэжэ тэрэ хүбүүн бии шадалаараа хуураа татаба. Хуураа татажа уйлажа hyyһaap, тэрэ хүбүүн зэрлиг басагадаа гаржа ябашаһайнь мэдээгүй. Нэгэ хэды һуугаад, юун хүүдээр золгобо гээшэбиб гэжэ һанаагаа зобожо хэбтэһээр унташа6а. Унтаад, ехэ һайхан зүүдэ зүүдэлбэ, үбсүүндээ хүрэмэ һахалтай үбгэнтэй уулзабаб, нюрга можомни эбдэхэеэ болибо гэжэ. Һэрин гэхэдээ — нэгэ һайхан баян хүнэй байшан соо хэбтэбэ. Эрьгилдэжэ хархадань, мүнөөхи үбсүүндээ хүрэмэ һахалтай үбгэнишгь хажууданы

—Бодо, бодо, — гэжэ байба. Муу хуурынь хажуудань хэбтэнэ.


7          Үбгэн гарһазн хүтэлжэ: "Нүгөөдэ гэртэмнай оржо сай уугты", — гэжэ абаашаба. Бодон гэхэдээ, хүлөө хуушан зангаараа гэшхээд байба, нюрга можонь үбдэхэеэ болеод байгаа. Тэрэ хүбүүн ехэ гаихаһаар гэртэнь ороно. Орходонь, нэгэ хүгшэн стоолой саада тээ сай аягалжа һууна. Харан гэхэдэнь, мүнөөхи гурбан басагадынь стоол* тойрожо һуубад. Тэдээнээрээ һуужа мүнөөхи хүбүүмнай үнгэ зүйлын эдеэ эдибэ садатараа. Тиигээд үбгэн хэлнэ:

— Газаа гарыл даа, хүбүүн, — гэжэ.

8          Газаа хоюулан гараад, нэгэ хадаһаан гаржа байһан халуун аршаантай газарта ошобод. Тэрэ аршаанда бэсэ, хубсаһа хунараа угаажа, бэень ехэ һайн болбо. Тэндэһээ ерээд, бурайд һайхан хубcaha үбгэн асаржа үгэбэ. Һайхан хубсаһаа үмдөөд, мүнөөхи хүбүүмнай үбгэнтэеэ хөөрэлдэбэ. Үбгэн хоернэ: "Минии басагад шинии хуураар наадахыеш шагнаад унтаха хэбтэхэеэ болибо. Тиигээд лэ би шамайе асарбаб, энэ басагадтамни хуур хэжэ үгыш", — гэбэ. Басагадтань танишагүй адлиханаар хуур хэжэ үгэбэ, хуураарань наадажа һургааба. Һүүлдэ болоходо тэрэ гурбан басаганиинь мүнөөхи хүбүүтэйгээ танишагүй адляар наададаг болбо.

9          Тиигээд Ойн Лээһэй тэрэ хүбүүндэ һайн мори үгэжэ, булга, хэрмэ, шэлүүһэ дүүрэ ашаад табиба. Гэртэнь ойро болосор хүргэжэ угевд хэлэбэ:

— Бишни хүндэ харагдахагүй ёһотоймоб, намтай золгоһоноо үгэ бү алдаарай, — гэбэ.

Тиигээд тэрэ хүбүүн гэртээ хүржэ ерээ, ехэ баяжаа Нүгөө хоер ахань ехээр хордолдоод;

— Хаана яанаһан энэ зөөри асарбаш? — гэлдэбэ. Мүнөөхи хүбүүн хэлэжэ үгөөгүй, тиижэ баяжаһаар баяжаа гэлсэгшэ.

15 Сентября 2021
Улаан-Yдэ хотодо Буряад нютагһаа холо ажаһуудаг буряад уран зураашадай үзэсхэлэн дэлгээгдэхэ
Улаан-Yдэ хотодо Буряад нютагһаа холо ажаһуудаг буряад уран зураашадай үзэсхэлэн дэлгээгдэхэ

3 Августа 2021
«Бүргэдэй дали»: уран зохёолшон Даширабдан Батажабайн 100 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан үзэсхэлэн Улаан-Үдэ хотодо нээгдэбэ
«Бүргэдэй дали»: уран зохёолшон Даширабдан Батажабайн 100 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан үзэсхэлэн Улаан-Үдэ хотодо нээгдэбэ

25 Июля 2021
Буряад Уласта Эрмитажһаа скульпторай үзэсхэлэн дэлгэгдэхэ
Буряад Уласта Эрмитажһаа скульпторай үзэсхэлэн дэлгэгдэхэ

16 Июля 2021
Певица Гана представит Бурятию на международном фестивале исполнителей этнической песни
Певица Гана представит Бурятию на международном фестивале исполнителей этнической песни

Расскажи мне сказку
Бурятская народная сказка «Семьдесят небылиц» - читает депутат Народного Хурала Республики Бурятия, исполнительный директор компании «Бурятмяспром» Лариса Николаевна Крутиян
Бурятская народная сказка «Легенда о девушке-лебеди» - читает министр образования и науки Республики Бурятия Алдар Валерьевич Дамдинов
Национальные костюмы

Проект “Байкальские сказки” создан в 2015 году для детей и их родителей, которые любят и читают сказки!

При копировании материалов ссылка на источник обязательна.

Мобильная версия

Яндекс.Метрика