1 Эртэ урда сагnа нэгэ баян хүн байһан ха. Тэрэ баян ганса басагатай байһан гэхэ. Тэрэ басаганиинь гурбан алтан шагайтай байһан ха. Тэрэ алтан шагайгаараа наададаг. Нэгэтэ тэрэ баян хүнэй ябажа ябатарань, нэгэ щолмос һамган ойронь ерээд лэ:

— Би шамайе эдинэб, — гзбэ. Тиихэдэнь баян хэлэнэ ха:

— Намайе бу эдииштаа, гансал басагайм эдииштаа, — гэжэ.

— Хайшан гээд басагайш эдихэл хумби?

— Зай, эндэ нэгэ хоногшын газарта, үшөө саашаа гурба хоногшын газарта ошоод, хүлеэжэ байгаарай. Tүpүүн байһан буусадаа басаганайнгаа наададаг гурбан шагайенъ булажархихаб газарта. Тэ­рэ шагайень абаад байгаарай, бэдэржэ ерэхэ байха басагамни, Тии­хэдэнь барижа эдеэрэй, — гэбэ.

2 Тиигээд нүгөө буусадаа буугаад байхадаа, басаганиииь асууна:

— Аба, аба, алтан шагайм хаана бэ? Эжы, эжы, алтан шагайм хаана бэ? — гэжэ.

Тиихэдэнь абань хэлэнэ:

— Абаһаа 6ү асуу, эжышни мэдэхэ, — гэжэ.

Гурба хоноод байхадаа, тэрэ басаган адуундаа ерэбэ хазаараа барижа.

— ЗаЙ, ямар морин минии морин болохоб? — гэжэ адуун соогоо ороод асууна.

Тиихэдэнь нэгэ яяр дааган ерээд:

—Би болохоб, — гээ гэнэ.

3 Гурба дахин тэрэ дааган ерээ гэнэ. Тиихэдэнь лэ тэрэ даагые барижа гэртээ асараад, намжар хударгатай алтан эмээлээр эмээллэжэрхибэ. Тэрэ дааганиинь эмээл, хазаар, хударгаяа даажа ядажа, урагша хойшоо гуйбажа байгаа һэн ха. Даашагүй дангинын булад ташуур гээшэеэ дала руунь һэнжүүлһэн. Тиигээд лэ ябаба ха hөөpгөө зөөһэн газар руугаа.

Тиихэдэнь морин һурана:

— Хаана ошожо ябана гээшэбши? — гэжэ.

— Наададаг шагаймни үгы, бэдэржэ түрүүнхи буусадаа ошохомни, — гэнэ басаган.

— Үгы, тиимэ бэшэ. Нэгэ шолмос һамган эдихэм гэхэдэнь, басагыем эдихэш гэжэ абаш хэлэһэн байна. Тиигэжэ шолмос һамгатай хэлсээд, шагайеш булаһан байна. Тэрэ шагай гээшэш шолмос һамганай гарта байна, — гэжэ мориниинь хэлэнэ ха.

4 — Тиигээд яахабибди? — гэжэ басаган асууна.

— Сэхэ тэрэ һамганай гэртэ ошое, — гэбэ мориниинь. — Вишни морин бэшэ болохоб, нэгэ алаг буруу болоод лэ тугалай дээдэ тээ. Ши ошоод тэрэ һамганайда орохош. Тиихэдэшни: "Аи, басаган, ерээбшии?" — гээд угтаад абаха. "Ерээ, ерээ", — гэхэщ. Тиигэжэ хөөрэлдэжэ байхадатнай, би гэрынь ошоод шүргөөхэб. Тэрэпши һэеы гэртэй. Тэрэ һэеы гэрыень хамуутай буруу болоод шүргөөхэб. Гараад өөрөө тууха. Ши тэрэ һамганда хэлэхэш: "Эжы, эжы, тэрэ гурбан шагайем үгыштаа, би наадахамни", — гэхэш. Тиихэдэшни тэрэ шагайеш гаргажа үхэ. Тиигээд лэ тэрэ шагайгаараа наадажа һуухадашни, би ерээд лэ тэрэ һэеы гэры­ень шургеежэл байхаб. верее гараад лэ туужал байха. Тиигээд лэ хашартай болоходонь: "Басаган, гараад тэрэ буруу туужархи", — гэхэ. Гараһаар лэ минии нюрган дээрэ һуухадаш, би саашаа гүйлгэжэрхихэб, — гэбэ мориниинь.

5 Тиигээд лэ тэрэ шолмос һамганда хүрэжэ ерэхэдэнь, эгээл мориниинь хэлэһээр болобо ха. Алтан шагайгаа абаад, иаадажа һуухадань, шолмос һамган буруу үлдэхэ гэжэ гаргаба тэрэ басагые. Басаган rapahaap лэ мориндоо һуугаад гүйлгэжэрхибэ. Гэртэһээ мордоходоо баруугаараа гурба эрьелдэжэ, алтан хуурай абаба, зүүгээрээ гурба эрьелдэжэ, алтан хэдэргэ абаба. Тэрэ шолмос һамган басаганай хойноһоонь үлдээлнэ, хара гүрөөһэн болоод үлдээлнэ, эреэн гүрөөһэн болоод үлдээлнэ. Элдэбын амитан болоод лэ хү­рэжэ ерэдэг байгаа. Гэртэһээ гархадаа нэгэ ном абаһан байгаа. Тэрэ номой хуудаһа таһалаад лэ шэдэдэг байгаа. Тэрэ номой хуудаһанай барагдахада, алтан хэдэргэнь хүсэгүй болоо. Тиигээд лэ тэрэ басаган гэртээ ошоһоной хэрэггүй, һалаа юм байт, эдюулхэл ёһотойб гээд лэ, арбан хоёр гэшүүһэтэй агар зандан модоной доро ерэжэ байгаа байна тэрэ морьтоёо. Алтан хуурайһаань эдьхымээ гаргажа эдеэд байдаг байгаа.

6 Тэндэ байхадань, нэгэ хаанай малшан хүбүүн ябаад лэ, хаанда тиимэ басаган байна гэжэ хэлэбэ ха. Тэрэ хаан хадаа һамганай хойноһоо үхэхэеэ байдаг хаан байгаа.

— Тэрэ басагые барижа асарагты, — гэбэ ха тэрэ хаан. Хаан хоёр һамгатай байһан, гурбатьхи һамган болгожо абахал хань тэрэ басагайе. Тиигээд лэ тэрэ басагые асаруулаад, һамга хэбэл даа тэрэ хаан. Тиигээд лэ тэрэ һамга абаад бяйхадаа, бага һамганиинь гэдэһэтэй болоо ха, гаргаха.

7 Хаян албанда мордохо болобо ха. Гурбан һамгаяа һуулгаад лэ асууба:

— Зай, ехэ һамган, албанһаа ерэхэдэмни юу табихабши?

— Бутын шэнээн булган малгай оёод байхаб, — гэбэ ха ехэ һамганиинь

— Зай, дунда һамган, юу табихабши албанһаа ерэхэдэм?

— Далан хоер тобшотой дардам торгов дэгэл оёод байхаб, — гэбэ дунда һамганиинь.

— Зай, бага һамган, юу табяад байхабши албанһаа ерэхэ­дэм? — гэбэ хаан.

— Алтан сээжэтэй, мүнгэн бүгсэтэй хүбүү гаргаад байхаб, — гэбэ бага һамганиинь.

8 Зай, хаан албанда мордобо. Тиихэдэ хоёр ехэ һамгад хөөрэлдэнэ ха: "Зай, бидэ хоёр хэды жэлдэ байгаад иимэ хүбүү гаргаагүйбди. Энэшни гэдэһэтэй болоо, иимэ юумэ гаргахань гээшэ. Албанһаа ерэхэдээ хаан маанашы һалгаад лэ, энэ һамгатайгаа байхаяь гээшэ. Бидэ зангирхалшай* гээшэ", — гэлдэжэ хөөрэлдэнэд.

Тэрэ хоёр һамгад түрүүлбэ гэнэштаа тэрэ бага һамгые. Хүбүүн гарахадаа оройдоо нэгэ яларма юумэ гараа гэнэштаа. Хоёр ехэ һамгад тэрэ хүбүүе утаариин нүхэн соо хадьтихадань, орой һолонго татажа байна. Тэрээнһээнь абаад, хэрэлдэжэ байһан нохойн дунда хадьтиба. Малай ерэхэдэ, тэдэ нохойнууд дундаа хээд унтаа. Тэндэһээнь абаад, наншалдажа, хэрэддэжэ байһан буурын дунда хадьдерхёо. Зогдортоо оройгоод, дундаа хээд унташоо. Тиигээд байхадань далайн нэгэ ехэ нуурта хадьдерхёо, yha руу.

9 Хаан албанһаа бусажа ерэбэ ха тэрэ үедэ. Ехэ һамгая булган малгай барижа угтажа байна гэнэ. Дунда һамган далан хоёр тобшотой дардам торгон дэгэл оёод байна. Багал һамган бариха юумэ үгы. Бага һамганай тэрэ хүбүүень уһанда хаяхадаа, нохойн гүлгэ мансылжа орхиһон байгаа ехэ һамгад. Мансылаатай гүлгэ харахадаа, хаан ехээр сухалдаад:

— Энэ һамганай гарынь хуха сохёод, уһанай хажууда абаашажа хаягты! — гэбэ ха.

Тэрэ һамган уһанай хажууда гаргуй болоод хэбтэнэ. Тиихэдэнь лэ ябагаар ерэһэн, ниидэжэ шадахагһй борбилоо юу хөөн срээд, набша сэсэг эдеэд, хүлтэй болоод ябадаг, далитай болоод ниидэдэг, иимэ болобо гэнэ. "Тэндэһээнь иигээд эдихэдэ ямарыемааб", — гээд лэ эдибэ. Тиигээд гарынь һайн болобо.

10 Тэрэ уһанайнгаа эрьедэ байжал байна ха хааиай бага һамган. Тэрэ нуурһаань эрьедэ иэгэ н гараад наададаг байгаа. Наада-ад лэ тэрэ н уһанайнгаа эрьедэ унташаба. Унтажа хэбтэхэдэнь, тэрэ е баряа ха хаанай бага һамган.

— Хэнэй мши? — гэжэ тэрэ нһээ асууба.

— Хада хабсагай абатайб, хаб загаһан эжытэйб, — гэжэ тэрэ н харюусаба.

— Ши минии н гээшэш! — гэжэ тэрэ ндэ хэлэнэ.

— Минин эжы haa, баруун альган дээрээ энэ хухэнэйнгов hy һаажа угэ, — гээ ха тэрэ н.

Хүхэнэйнгөө hү һаажа үгэбэ ха тэрэ ндээ. Тиигээд лэ хоюулаа байдаг болоо ха. Тэрэ һамган тэйгээ мунөөхи арбан хоёр гэшүүһэтэй агар зандаи модоной оёорто ерэжэ һуунад ха, алтан хуурайнь бии.

11 Теэд н горьтой болобо ха. Горьтой болоходоо:

— Яаһан, юун гэһэн, хаанаһаа ерэһэн хүн зон гээшзбибди? — гэжэ н эхэһээ асууна.

Тиихэдэнь эхэнь хуу хөөрэжэ үгэбэ. Хайшан гээд хаанайда ошоһоноо, хаанай һамган болоһоноо, юуш үлөөнгүйгөөр. Зай, н хэлэжэ байна гэнэ:

— Би энэ хаанайда ошоноб, — гэжэ.

— Бай, ни, наһаншни арай бага байна, — гэжэ эхэнь хэлэнэ.

— Юундэ ошохогүй н гээшэбиб? — гэнэ тэрэ ниинь.

— Ошохыншье ошоорой, нэгэ заа эртэ байна гээшэ, — гээ ха эхэнь

Эжынгээ үгэ дуулангуй ошоо байна тэрэ хаанайда бадарша лама болоод, таһархай дэгэлтэй.

12 Хаанайда ороод:

— Мэндөө, мэндэ, — гэжэ мэндэшэлбэ тэрэ бадарша лама.

Үдэшэ болоһон хойно хаан хэлэнэ:

— Заа, бадарша лама, түүхэ хэлэл даа, — гэнэ.

Энэл түүхые хаанай албанда ошоһонтой хуу хөөрэжэ үгэбэ тэрэ н. Хаан унтаагүй хоноо. "Бадарша ламын" унтажа байхадань лэ, һэмээхэн ошожо ерээд лэ харахадань, алтан сээжэтэй, мүнгэн бүгсэтэй н лэ байжа байгаа. Тиигээд лэ эжышни хаанаб гэжэ һураад, тэрэ бага һамгаяа асарба.

Нүгөө хоёр һамгадуудаа гартань һабар, нюргандань араг хэжэ, хохиршон, унэһэшэн, шоройшон болгобо.

Бага һамгатайгаа, нтэеэ һууба ха даа жаргалтай.