У разных народов есть мифы о том, что вначале боги делали из разных материалов кукол, а те затем превращались в людей. Ученые же полагают, что куклы появились вместе с человеком. Куклой можно считать любую фигурку людей, сделанную из любого материала: солома, дерево, ткань и другие. Сущность и назначение древних кукол означает образ человека.
В музеях мира хранится множество фигурок: идолов, истуканов, кумиров, статуэток, созданных 40-112 тысяч лет до нашей эры. И по сей день душа культуры бурятского народа находит свое отражение в деревянных игрушках, которые в основном изготавливаются в Бурятии. Деревянные игрушки не только символизируют доброту и удивительную теплоту народа, но и изготавливаются из экологически чистого материала. Тактильные ощущения от прикосновения к деревянным игрушкам обладают даже профилактическими свойствами: эфирные масла, содержащиеся в слоях древесины, имеют лечебный эффект и благотворно воздействуют не только на ребенка, который играет с данной вещью, но и на атмосферу квартиры, путем испарения древесины.
Деревянные куклы изготавливаются путем художественной резки из таких пород дерева, как береза и липа, а затем окрашиваются в яркие краски. При создании набора этой игрушки формируются целые семьи. Роспись их как в наши, так и в прежние времена, отличается яркостью красок и колоритностью быта.
В истории бурятских народных художественных промыслов габариты деревянных игрушек не ограничивались миниатюрными изделиями, доказательством чему являются детские качалки в виде лошади, прикрепленной на дугообразные деревянные рейки.
Процесс изготовления сувениров очень трудоемкий. Каждая кукла - исключительно ручная работа. На изготовление одной такой фигурки уходит пара недель. Сначала из твердых пород дерева в столярной мастерской выпиливают так называемые «болванки» разных частей тела: отдельно голова и туловище, а иногда и конечности, если кукла шарнирная. Прежде чем преступить к обработке поверхности наждачной бумагой, деталям дают хорошо просохнуть и дать усадку. Затем уже мастер преступает к полировке поверхности, чтобы избавиться от заусенцев, шероховатостей, пористых участков. Если кукла состоит из нескольких деталей, их аккуратно склеивают между собой, соблюдая все пропорции будущей игрушки. Для придания поверхности наибольшей гладкости, еще тщательно грунтуют, иногда даже несколько раз.
Волшебство в мастерской начинается, когда за стол садится художник-оформитель. Он открывает коробку с акриловыми красками: ах, каких только цветов там нет! Яркие, насыщенные! После взмаха тонкой кисти на куске дерева появляются выразительные раскосые глазки, нос, пухлые щечки и губы. Далее художник наряжает свое творение в праздничный наряд и украшения.
Сувенирная кукла в бурятском национальном костюме разработана специально для широкого круга потребителей - для туристов, приобретающих сувениры на память и в подарок родным и близким. Уникальный сувенир особенно актуален для республики Бурятии, входящей в туристическую рекреационную зону.
Кроме того, Республика Бурятия славятся своими резчиками по дереву, тонко чувствующими эпоху, изобретающими игрушки, передающие образы людей и зверей, тем самым отражая городской и сельский быт. Бурятские мастера и по сей день продолжают свое дело, создавая деревянные игрушки, сохраняя технологии художественных народных промыслов, а которые воплощают собой древнюю культуру России.
Урда сагай уринда.
Уһан далайн дулаанда
Холын нэгэ гүрэндэ,
Хонгор уужам орондо
Алдар суута Дадон хаан
Ажаһуугаа юм hэн xa.
Эрэ тахяа гаргаба,
Эзэн хаанда һарбайба.
«Энэ алтан тагтаа
Эгээл үндэр гэнжартаа
Абаашажа hyyлгaгты,
Агуу харуулда байлгагты! —
Гэһэн аба рал хубилгаан
Гэмгүй зохидоор буулгаал,—
Оршон тойрон тайбан һаань,
Орон түрынш гайгүй haaнь,
Алтан тагтаам һууридаа
Абяагүйгөөр һуухал даа.
Хэсүү зэбсэг далайгаад.
Хэн нэгэнэй гал дайгаар
Наашаа гэнтэ халдаг даа,
Нангин хилыш алхаг даа —
Алтан тагтаам тухайлхал,
Амаргүйгөөр хуугайлхал.
Түйтэ зүг руу сэб сэхэ
Түргэн дундаа эрьехэ».
Эзэн хаан тиин хүхибэ,
Эльбэшэндээ дохибо:
«Һайхан туһыш мартахагүйб,
Һaнahaн юумыш арсахагүйб».
Аяар дээрэһээ эрэ тахяа
Агуу хаанай хилэ сахяа.
Харата аюулай болоо һаань,
Халдан дайсанай ороо һаань.
Эрэ тахяа сэб сэхэ
Эгээл тиишээ эрьехэ,
Хүсэтэ шангаар хашхарха:
«Кири-ку-ку. Ха-ха-ха!
Хажуулдижа хэбтээд, ши
Хан түрэеэ хүтэлыши!»
Хүршэнэрынь тэрэ дороо
Хүсэ ядан номгороо.
Халдан орохоо айгаа лэ —
Хамха сохюулха байгаа лэ.
Харин тэдээндэ Дадон хаан
Харюу үгэжэ шадаал ха.
Тахяа дуугай болоодхёо,
Дохёо үгэхөө болёодхёо.
Арбаад хоноо тэрэ гэһээр,
Агуу хаанай сэрэгһээ
Мэдээн үгы, жэгтэйлэ,
Мэгдээд, хүн зон жэгшээ лэ.
Дахяад тахяа булайгаар
Даляа сохин хуугайлаа.
Бүхы сэрэгээ Дадон хаан
Бүридхэжэ гулидхаад,
Зальбаржа тиин бурхандаа
Залан өөрөө ябабал даа.
Сэрэгээ хаан хүтэлжэ,
Сэхэ зүүлжээ шэглэжэ,
Үдэр һуни хамаагүй.
Үни удаан ябаа лэ.
Дайнай болоһоор мур сараа,
Дайсадай хараа бараа
Харгы замдань дайралдаагүй.
Хаанаш бури харагдаагүй.
«Жэгтэй юм даа!» — гэжэ хаан
Жэхын, гайхан бодоно ха.
Долоо хоноод байхадань,
Дободээрэ гарахадань,
Холо бэшэ — бараг даа —
Хоёр хада харагдаа.
Сэрэгээрээ агуу хаан
Сэхэ гүйлгэн ошоба ха.
Тойроод хон-жэн. Сайбалзаад,
Торгон майхан байбал даа,
Хадын хүмэг хабшалда
Хаанай сэрэг барандаа
Алуулшанхай, нэбшынхэй,
Амигүйнүүд хэбтэнхэй.
Гайхал болоһон Дадон хаан
Майхан тээшэ ошоол ха.
Халаг! Халаг! Аюул лэ!
Хаанай хүбүүд хоюулаа
Хуяггүйнүүд, зэбсэгтэеэ
Хурса һэлмээр бэе бэеэ
Эльбэдүүлэн шунажа,
Эрхэ мэдэлдэнь орожо,
Домог сууень һайрхаба,
Долоон хоног найрлаба.
Одоош юумэн элиржэ,
Дадон хаамнай тэлэржэ,
Сэбэр гоохоноо абанхай,
Сэрэг суураа дахууланхай,
Гэр тээшээ гэшхүүлбэ,
Газар тээшээ галгюулба.
Хаанай бусажа ябаһые,
Хатантай юутэй болоһые
Улад зониинь дохёолын
Урид мэдээд орхёо лэ.
Ниислэл хотынь арад зон
Ниитэ дээрээ дохилзон,
Хаалгын тэндэ үймэлдэн,
Хаанаа угтаал шууялдан.
Хатантаяа зэргэлээд.
Хаанай hyyhaн тэргэһээ
Халташ гээгдэн, тамарангүй
Харайлдаа лэ баран зон.
Хаан гараа арбагашуулаа,
Хамаг зоноо амаршалаа...
Одоо эндэ гэнтэдэ
Олон зоной зэргэдэ
Сарачинай залаатай,
Сагаан тоорсог малгайтай,
Хун шубуундал саб сагаан
Хубилгаанаа хаан хараал.
«Да, мэндэ, ахатан!» —
Амаршалбал хаан угтан.—
Ямар юумэн хэрэгтэйб?
Яаралтайгаар хэлэгты».
Эльбэшэниииь дүтэлжэ,
Эхилээ һэн иигэжэ:
«Үндэр ехэ Дадон хаан,
Үгэдөө хүрэхэ болоол хаш.
Аюулта сагта, тиихэдэ.
Алтан, зөөри, зиндаа гү,
Али хүлэг мундаа гү,
Энэ гүрэнэйм хахадые ши
Эзэлэн абаад, эдлыши».
«Намда юунш хэрэггүй,— гэн,
Намжарлаба эльбэшэн.—
Шамахаан хатанаа намда
Шагнал болгон үгыш даа».
«Эды нэтэрүү яндан, ши
Эгтээ һула һалахалши! —
Хаан ехээр сухалдаад,
Хараал шэрээл табибал даа.—
Амиды дээрээ түргэнөөр
Арил саашаа, үбгэжөөл!
Харуулшадни. баригты,
Хайра гамгүй намнагты!»
Үбгэн хаанда гэдэргэ
Үrэ хэлээл эсэргүү.
Хаантай арсалдахамнай
Һайтай бэшэ —эли һэмнэй:
Дадон алда һорьбоёо
Дары абаад. борбогор
Хайратайхан үбгэнэй
Халзан духа руу буулгалай.
Үбгэн тэндээ унаба,
Үхал тэрээниие абаба.
Эндэ гэнтэ ... долгисоод,
Эзэн хото дорьбошао.
Харин дүүхэй жэгшэжэ:
«Ха-ха! ha-ha!» — эгшэжэ.
Нүгэлһөөшье айнгүйгөөр
Нэгэл тиимээр энеэгээ.
Хэрэггүй юумэн хэгдээ гэн,
Хэдыш Дадон мэгдээ haa,
Хатан тээшээ хараба,
Халта миһэрээд абаба —
Хамаг олон зоноороо
Хан хотодоо ороо лэ...
Аяар дээрэ түмэрэй
Абяан гэнтэ жэнгирээд,
Хамаг зоной үлыжэ.
Харан байтар гэлыжэ,
Эрэ тахяа ганжарһаа
Элин буугаад намжараар
Тэргэ соогоо налайһан
Мэргэн хаанай зулай дээр
Эгсэ ерээд һуушалай,
Эгээл духынь тоншолой.
Тэрэ дороол эрэ тахяа
Тэрьедэжэ арилаа.
Агуу хаан мэдээ алдаба,
Ара хойшоо алдалжа,
Тэргэ дээрэһээ унаба ха,
Тэндээ ами табиба ха.
Хатан хараа бараагаа
Харагдангүй талиигаа.
Худалшье haa, онтохон
Хурсаар хадхаад орхихол!
Залуушуулнай омог лэ —
Захяа, һургаал бологлэ.
Гута Чимитав буряадшалбй.
Проект “Байкальские сказки” создан в 2015 году для детей и их родителей, которые любят и читают сказки!
При копировании материалов ссылка на источник обязательна.