Эхэ хyбyyн хоёр

1 Тэрэ урай сагта эхэ хүбүүн хоёр байгаа- Эхэнь нэгэ баян айлайда унеэ һаадаг байгаа. Тэрэ хүбүүнпши эхэеэ хажууда харуур болжо баян хүүнэй тугалые харжа байгаа ха даа.

Нэгэ үглөөгүүр айдуутай ехэ хурын ороһони һүүлээр үнөөхи хүбүүншни ошожо, тугадаа ехэ һайн талмай дээрэ бэлшүүлжэ байхадаа, нэгэ хаташһан үшөөһэнэй узуурта һууноо даа. Хатаһан үшөөһэнэй узуурта һуухадаа, иигээд харан гэһээн — айдуутай ута ногоон coohoo нэгэ мандагаршаг могой мүлхеэд ожорно*. Тэрэ могойн мүлхеэд ожорходон, тэрэ хүбүүнш һанна: "Ай, жаалда! Энэ могойдо хатхуулшхамни, — гэжэ. — Энэ хатаһан үшөөһэни гэшүүһэ хухалжа абаад, энэ могойе алажархихамни", — гэжэ.


2 Тиигэжэ байхадан, тэрэ мотойшни хүүнэй хэлээр хэлнөө даа:

— Ай-ёо! Хүбүүн, намай бү алыштаа, — гэжэ. — Энэ ногоон ехэ нойтон болшоод байна энэ ехэ хурын һүүлээр, мүлхихэдөө ехэ зобошоод ябанам, намайе гэртэм абаашыш даа, — гэжэ.

Гэртэм абаашхыш гэхэдэн үнөөхи хүбүүншни:

— Хаана абаашхабтеэ шамайе? — гэнэ. Үнөөхи могойшни хэлнэбшүү даа:

— Намайе шэлэ дээрээ хаяатьхи, би харгүй харуулхаб, — гэжэ. Тиихэдээ үнөөхи хүбүүнш хэлнөө даа:

— А тугадни яахым? — гэжэ.

— Тугадаа тоолоотьхииш даа, — гэнэ. — Тугадшни эндээ евдвв бэлшэжэ байнааб даа, — гэжэ.


3 Тиигээд хүбүүншни үнөөхи могоёо хүзүүн дээрээ хээд, могойш харгыгаа залаад ябажа ябанад. Нэгэ холо ошонод. Нэгэ холо ошоходон, газарай габа байна. Газарай габын хажууда хүрхэдөө, үнөөхи могойшни гэнтэ хүбүүнэй ээм дээрһээн газар тээшэ мүлхеэд буухадаа, нэгэ аймаштай һайхан басаган болоод буушна. Басаган болоод тэрэ газарай габа руу харайжа орно. Үнөөхи хүбүүншни тэрэ басагани хойноһоо дахалдаад орходон, далан долоон олбог дээрэ нэгэ үбгэн һууна, Далан долоон олбог дээрэ үбгэн хүн һуухадаа газари эжэн һуугаа. Тиигээд лэ басаганшни хэлнвв даа эсэгэдээ:


4 — Баабай, энэ хүбүүн энэ ехэ шүүдэр соо мүльхижэ ябахадам асараа, — гэжэ. — һайни һанахагубши даа.

Зай, тэрэ басаганшни үнөөхи хүбүүгээ эдеэлүүлнэбшүү даа. Тиигээд эдеэлһэн хойнонь үнөөхи газарайн эжэн һурнабшуу даа:

— Зай, хүбүүн, шамда юун хэрэгтэйб? — гэжэ. — Утархай алтайм аба.

— Хэрэггүй, — гэнэ.

— Утархай мунгым аба.

— Хэрэггүй, — гэнэ.

— Юун шамда хэрэггэйм? — гэжэ һурна.

Тиихэдэнь:


5 — Мэдээгүй мэдээшэеэ үгыш даа, — гэнэ хүбүүн.

Хаана энээниие мэдээб гэхэдэ, тэрэ хүбүүн харгыдаа тэрэ басага ээм дээрээ хээд ябхадан, могойш хэлнеа даа:

— Эсэгэм шамһаа һурха, алта мүнгэ үхэ дуртай байха, тиихэдэнь: "Мэдээгүй мэдээшэеэ үгэгты", — гээрэйш. Тиигээд саашань өөрөө мэдэхэш, — гэжэ.

Тиигээд гаэарайшни эжэн мэдээгүй мэдээшэеэ үгэжэ, хасар руунь гурба нёмнёод гаргашханоо даа. Тэрэ хүбүүншни хасар руугаа гурба дахин нёмнюулаад гараад ябжа ябхадаа, һөөргөө тэхэреэд ержэ ябхадаа: "Аа, юм даа, — гэжэ, — энэ һайсар эдеэллээхиим даа", — гэжэ.


6 Тиигээд: "Энэ тугадтга яашба даа", — гэжэ. Тиигээд ерхэдээ хархадань, тугадынь бэлшэжэ ябана. Дасин мүнөөхишни үшөөһэн дороо һуугаад хархадань, хаанаһаашьеб хоёр турлааг идээд ерээд, үшөөһэнэйнъ орой дээрэ ерээд һуутаад, урлаа аршалсаад зугаалжа оробо. Нэгэ турлаагын нүгөө турлаагтаа хэлнөө даa:

— Ай-ёо! — гэжэ. — Энэ үшөөһэн дор болисор алт -н хадалгаатай байнал даа, — гэжэ. — Али хада нэгэ баян хүн эгээнип алта хададгахадаа энэ үшөөһэни узуурынь угаа ехэ эмдэшхэһэн байгаа, энэ үшөөһэн тэрэ болисор алтанһаа болжо хаташһан юумэ, — гэжэ хөөрэлдөөд, тэрэ турлаагууд ниидээд ябашба.


7 Тэрэ хүбүүнэймнай абаһая мэдээгүй мэдээшэнь хадаа, ойн амьтанай далан долоон хэли мэдэшхэ юм гэнэ. Далан долоон хэли мэдээ. Тиигээд тэрэшни үнөөхи үшөөһэнэйнгөө узуурта малтаад хархадань, ехэ үнтэй алтан байна. Тэрэ үнтэй алтаа муу хубсаһандаа хээд гэртээ асараад, остоол дээр табина.

Орой болһон хойно эхэнь ерээд хархадань, остоол дээрэнь алтан байна, тиигээд хэлнөө даа:

— Хаанһаа алта олоош? — гэнэ. Хараана, сохихоо һанана. Тиихэдэнь хүбүүн тэрэ хэлнөө даа, хайшан гээд алта олоһоноо.


8 Тиигээд тэрэ хүбүүн нэгэ хүды болоод тэрэ баян хүүндээ хүдэлхэеэ болёод, нэгэ һайн соол барьжа, мори, үхэр, хони абажа, нохойтой, тахяатай болобо. Тиигээд тэрэ хүбүүн гэрлэхэ болобо, гэрлыхэн урдуур нэгэ үдэшэ гэртээ һуугаад эдеэлэн байхадань, тээ хаяадань больтирог байна, больтирог соо зөөхэй. Тэрэ больтирогой хажуугаар хулгана аймаштаяар гүйнэ. Гүйгөөд харайгаад, нэгэ хулганань нүгөөддөө хэлнэ:

— Энэ больтирогнай һөөл үндэр байна, би абиржа гараад зөөхэй эдеэ хадаа, больтирог руу оршохоб, — гэжэ. — Ши тиихэдээ миниингээ доошоо унхагүйелши һүүлһээм хазаад бай, — гзнэ.


9 Тиигээд мүнөө хүбүүншни хоёр хулганайи хөөрэлдэхы дуулаад, гүйхы хараад, неэшхэбэ. Тиигээд һанабоо даа: "Яагаа hoнин юм энэшни", — гэжэ.

Тиигээд нэгэ хүды байгаад үнөөхи хүбүүншни гэрлээд, гэрлэхэдээ таряагаа хаяад, адуу малтай байха. Тиигээд лэ үнөөхишни һайн мориёо хашаалхадаа* хүлэжэ, хээрэ таряа юумээ, адуу малаа харахамнаи гэжэ һамгаяа һуулгаад лэ хээрэ гараа.

Һамгаяа һуулгаад хээрэ хатаржа ябхадань, айдуутай ехэ морин адаһан байна. Тэрэ морин адаһан соо хоёр зээрдэ аэарга мээл айдуутайгаар тулжа байнад. Тэрэ тулжа байхадань, үнөөхи хүбүүн һуугаад неэшхэнэ.


10 Эзын hypaa:

— Юундэ неэнэш?

— Ай, гэртээ ерээд хэлүүжэм, — гэнэ.

Тиигээд hөөprөө тэхэреэд гэртээ ерээ. Гэртээ ерээд хонюудаа эдеэлнэ. Хонюудынь мааралдана, мааралдахадаа:

— Аа, ямар һайн юм даа, эжэмнай һайн юм даа, мандаа үлэ залгажа ябана даа, — гэжэ.

Амбаартаа ороод, мяха отолоод, нохойдоо үгэнэ. Нохойн мяха эднжэ үгэнэбэй. Тиигээд нөөхишни дахин орожо таряа гаргажа, тахяадтаа хаяад үгэнэ. Тахяад таряагаа аймаштай тоншожо байна. Тиихэдэнь нохойн хэбтээд харааноо даа:


11 — Һэ, ходо хооһон ябагшат, ходо хомхойршоод. Мүнөө эжэм­най эзыдээ хүүрээ үхэ юм, тиигээд үхэшхэн бэшаал, — гэжэ.

Тиихэдэнь петуухан байгаад хэлнөө даа:

— Һэ, би хорин эзытэйб, хорин эзыдээ хүүрээ үгшэ үгэйб. Эжэмнай нэгэ эзьпэй, хүүрээ үхөө байна ха юм.

Тэрэ хүбүүн хэрэнсэй дээрээ байжа шагааад, тэрэ петуухын үгэһөө болжо, эзыдээ хүүрээ үгэнбэй мүнөө болсор амида ябана.

Мать и сын

1 В ранние, далекие времена жили мать с сыном. Мать доила коров у одного богача. Сын всегда был рядом с матерью, пас телят у того же богача.

Однажды утром после сильного дождя парень выпустил телят на хорошее пастбище, а сам присел под засохшей ивой. Вот он сидит под той засохшей ивой. Смотрит - из высоченной травы выползает довольно большая змея. Тогда та змея стала приближаться, парень сказал про себя: "Ай, жалда! [95] Ужалит меня эта змея. Отломлю ветку от этой засохшей ивы и ею прикончу змею".

2 В это время та змея заговорила человеческим языком:

- Ай-ео! Паренек, не убивай меня. Трава сильно мокрая после такого большого дождя, трудно ползти, измучилась я, отнеси меня ко мне домой.

Когда она попросила отнести ее домой, парень спросил:

- Куда же отнести тебя?

- Забрось меня к себе на шею, я буду показывать тебе дорогу, - говорит змея.

- А как же мои телята? - спрашивает парень.

- Пересчитай своих телят. И пусть они здесь сами пасутся, - советует [змея].

3 Парень забросил змею к себе на шею, и они отправились. Змея показывает дорогу, так они шли и шли. Далеко зашли. Смотрят, расщелина в земле. Как только они приблизились к той расщелине, змея вдруг сползла с плеч парня и тут же обернулась очень красивой девушкой. Превратившись в девушку, она спрыгнула в ту расщелину. Парень тоже спустился вслед за ней. А там на семидесяти семи тюфяках [96] восседал один старик. Оказалось, на тех семидесяти семи тюфяках восседал сам хозяин земли.

Девушка говорит своему отцу:

4 - Отец, когда я ползла по совсем мокрой траве, этот парень [подобрал] меня, принес домой. Ты, конечно, будешь помнить про [это] доброе дело.

Потом девушка стала кормить парня. Когда он наелся, хозяин земли спрашивает:

- Ну, парень, что тебе нужно? Возьми половину моего золота.

- Не надо, - отвечает [парень].

- Тогда возьми половину моих денег.

- Не надо, - повторяет [он].

- Что же тебе надо? - спрашивает.

5 - Дайте то, что вам известно, дайте то, чего сами не знаете, - говорит парень.

А узнал парень об этом [секрете] еще по дороге, когда нес на плечах ту девушку, что обернулась змеей. Тогда-то она ему и сказала:

- Мой отец спросит, [что тебе надо], и захочет дать тебе золото и деньги. А ты скажи ему: "Дайте то, что вам известно, дайте то, чего сами не знаете". А дальше поступай как знаешь, - сказала [змея].

Хозяин земли дал парню то, что ему известно, но что он не знает, потом три раза плюнул ему в щеки и выпроводил. Идет парень обратно к себе, получив три плевка в щеки, и думает: "Да уж ладно, зато хорошо накормили".

6 Потом хватился: "Где же мои телята?" И в это время увидел своих пасущихся телят. Опять присел он под ивой. Смотрит, откуда-то прилетели две вороны. Уселись на верхушке ивы, почистили свои клювы и разговорились между собой. Вот одна ворона говорит другой:

- Ай-ео! Под этой ивой спрятано золото, - говорит. - Как-то давно один богач, когда зарывал золото, сильно повредил корни этой ивы. Вот из-за этого золота она и засохла, - так поговорили вороны и улетели.

7 А то, что парень получил известное, но не знаемое, было знанием семидесяти семи языков лесных зверей. Так парень стал понимать эти семьдесят семь языков. После этого он стал рыть у корней той ивы и увидел золото. Завернул он это золото в свою рваную одежду, принес домой и выложил на стол.

Когда наступил вечер, пришла мать и, увидев на столе золото, спросила:

- Где ты нашел золото?

Стала его ругать, наказать хотела. Тогда сын рассказал, как он нашел золото.

8 Вскоре парень перестал работать у богача, построил хороший дом, завел коня, скот, овец, собаку, кур. После этого парень надумал жениться. Как-то перед женитьбой сидел он за ужином. У стены стоял глиняный горшок со сметаной. Возле него бегали мыши. Бегали они, бегали, и одна мышь говорит другой:

- Горшок этот слишком высокий. Если я вскарабкаюсь, чтобы доесть сметану, то провалюсь в горшок. Чтобы я не упала, ты держи меня зубами за хвост.

9 Услыхал парень разговор двух мышей, увидел, как они бросились бежать, и рассмеялся. "До чего же все это удивительно", - думает он.

Через некоторое время парень женился, стал сеять хлеб, скотом обзавелся. Как-то запряг он лучшего коня в [телегу-]качалку, посадил жену, и отправились они посмотреть хлеба, проведать свой скот. Скачут они по степи, и повстречался им большой табун лошадей. Посередине его увидели двух рыжих жеребцов, которые сильно дрались между собой. Увидев это, парень расхохотался.

10 Жена его спрашивает:

- Почему смеешься?

- Аа, расскажу, когда приедем домой, - ответил [муж].

Приехали домой, стали кормить овец. Тогда овцы начали блеять и говорят:

- Ах, как хорошо! Хозяин наш добрый, кормит нас

Зашел в амбар, отрезал мяса и дал собаке. Но собака не стала есть мясо. Опять он зашел [в амбар], вынес зерна и кинул курицам. А те стали быстро-быстро клевать. Тогда лежавшая собака стала ругаться:

11 - Эй, вы вечно голодные, всегда жадничаете. А хозяин наш сейчас раскроет свой секрет жене и из-за этого умрет.

Тогда петух сказал:

- Хе, у меня двадцать жен и я ни одной из них не раскрываю своего секрета. А хозяин наш имеет всего одну жену и той хочет раскрыть свой секрет.

Парень стоял на крыльце и все слышал. Так, благодаря словам петуха, он не раскрывает жене своего секрета, потому и живет до сих пор.

Поделиться —
На нашем сайте собрана большая коллекция сказок на разных языках.

Проект “Байкальские сказки” создан в 2015 году для детей и их родителей, которые любят и читают сказки!

При копировании материалов ссылка на источник обязательна.

Мобильная версия

Яндекс.Метрика