1 Нэгэ үгээтэй хүнэй хүбүүн байгаа ха даа. Тиигээд тэрэ хүбүүниин баян хүнэй басага абаа ха даа. Эсэгэн жаран үхэр үнжэ басагандаа үгөө һэн. Тэрэ нүхэрын залхуу юуш хэдэггүй, гансал хэбтэжэл байха эдеэд лэ, хүдэлмэри хэдэггүй. Үхэрнүүдээ алаад лэ эдеэд лэ хэбтэдэг байгаа. һамганиин үхэрэйнгөө уялгашын худалдадаг байгаа һэн. Тиигээд лэ нүхэрын жаран үхэрөө алажа эдежэ дууһаад ла, хооһон үлэшэбэ.
һамганиин нэгэтэ сууха соо шара тоһо хээд лэ, зунай гэртэ гурбан дүлиин дунда үнэһэн соо булажархёо ха. Заа, тиигээд нүхэртөө хэлэнэ: «Ошшо зуһаландаа үнэһэ асарал даа, юумээ угаахамни, юумээ, хубсаһаа угаахамни»,— гэжэ нүхэрөө үнэһэндэ эльгээбэ.
2 Нухэршни һамганайнгаа хүүрээр ошшо үнэһэ һабардахадаа, суухатай тоһо олобо. Үнэһэтэеэ, тоһотоёо абаад, һүхюу юума гэртээ орожо ерэбэл даа.
— Биш иимэ олзотой ерэбэб,— гэжэ.
һамганиин:
— Ябаһан хүн яһа зууха, хэбтэһэн хүн хээли алдаха,— гээд садтаран тоһоо эдюулбэ нүхэртөө.
— Иимэ һайншииш даа,— гэжэ байжа һүхёоно хаям даа тэрэ һамганшни нүхэрөө.
3 Тиихэ бэрин нүхэршни сахюурта бууяа баряад гүйшэбэ даа, агнахамни гээд. Тужада тайга соо ороод ло, тэрэшни төршэбэ, гэрээ олохоёо болёод. Дэмээ ябажа байһаар ла, гурбан тээшээ нүхэтэй шонын нүхэ олобо. Тэрээни олоходоо, дулаа бэдэржэ хонохо hанаатай хүн шоиойн нухэн соо ороо хим. Тэндэн шонойн хүбүүд хэбтэжэ байгаа. Тэрэ хүбүүшын бариха һанаатай һөөршөө гараад, хубсаһаяа тайлаад, хоёр нүхын бүглөөд, гурбатьха нүхөөрөө ороо өөһэрөөн. Шонын хүбүүд салдаган хүни орохолоор шошоһон бэеэрээ гүйлдэжэ гаршана. Хубсаһайн хуу тархидаа үлгээд гүйлдэшэбэ. Гүйлдэжэ гаршана. Тэрэ хүбүүмнай салдагаар үлэшөө хиим, юуш үбой. Эхэһээн гараһан нарай хүбүүн шэнди болоод үлэшэнэ. Бодоод ло ябба даа тэрэшни. Дайдада гаршоо хиим, төөрөөд ябажа байһаар. Нэгэ талмайда гарахадаа, баян айл харажархёо. Үглөө үдэрын нэгэ айлай газаа хагдан соо орожо хоноо. Айлын нохойд ехэ хусаа. Хүнэй орожо ерэхэдэн нохойн хусаа гээб даа. Тиигээд лэ тэрэшни тэндээ үүр сайса хэбтэшөө.
4 Баян хүнэй хүлһэншэд үглөөгүүр бодоод неэгээ һаана. Тэрэмнай намарай саг. Хүлһэншэдэй неэгээ һаажайхадан (баян хүн нэгэ басагатай байгаа) нэгэ басаган хадан торгон дэгэлтэй хотоной ара бийдэ ерээд лэ өөрынгөө хэрэгтэ һуужархиба, шээнэ. Тиигээд лэ нөөхимнай хагдан соо хаража хэбтэнэ. Үдэр болоходо баһа тархияа бултайлгаа гээб даа. Басаган бодоод нюһаа ниихэдээ, алтан бэһэлигээ дунда хургандан байһан нэшэжэрхибэ. Үглөөнэй наранай гарахада бэһэлигшни ялалзана хиим,туяа сосёод ло. Тэрэ хүбүүмнай харажал хэбтэнэ хиим.
5 Хүлһэншэнүүд хүрэй сооһоон үхэрнүүдээ газаашан гаргашхана. Үнеэдээ гаргаад хүлһэншэд гэртээ ороно. Тэрэ зуурта нэгэ үнеэн хотоной хүрээ хабиржа байтараа аргаална. Хүбүүн хаража хэбтэнэ. Тээ нэгэ хэды болоод байхада, хүлһэншэ үхэрэй бааһа суглуулаад, хотонойгоо шэгшы руугша хэжэрхибэ. Хоёр нохой һүниндөө хусаһан, тэрэ хүбүү руу хараад ла байна.
— Юундэ энэ нохоймнай хусаба гээшэб? Мүнөө һууна, хараад һууна, хүрээ руу хараад ла байна. Эндэмнай юун бии болооб,— гээд баянай хүлһэншэдии ороходон.
— Намайе бү сохиитаа, би хүн гээшэб,— гэнэ хүбүүн.
— Юун хүн хаанаһаа ерээбши? — гээд һурана.
— Би Бурууша Борбоон гээшэб. Битнай төөрэһэн хүм, Бурууша Борбоон хүмби, суран нюсэгэн хүмби,— гэбэл даа.
6 Тиигээд лэ хүлһэншэнүүдиин абаашаба тэрээни, баян хүндөө тушааба. Баян хүн тэрэнээ эдеэллээд, арууһан үмэдэ үмэдхүүлээд, зархаяа малай гэр соо оруулаа. Хониной арууһан дэгэл соо хэбтэнэ тэрэшни.
Гэнтэ нугада хэбтэжэ байхадан, баянай хоёр хүлһэншэ орожо ерээд зугаална.
— Энэ баянаймнай басаган харанхалжа унашоо хиим. һүнэһэниин үбээ болшоо хиим. Лама бөөдөө мүргүүлжэ байна, хоног үнгэршөө.
— һүнэпэниин үбээ гэжэ бөөтэеэ, ламатаяа хэлсэнэ. Бэһэлиг соон һүнэһэниин байна ха. Тэрэ бэһэлигын хааным ааб даа.
Хоёр хоноод байхадаа басаган бэрэ ехэ үбэшэн болшоод байна.—- Бэрэ ехээр үбэдшэбэ,—гэжэ баһа хэлсэнэ.
7 Хэбтэжэ байһан хүбүүмнай:
— һүнэһээн бил олохо байнал би даа,— гэжэ шашаба тэрэ хүбүүнш.
Тиихэлээрэн хүлһэншэд баяндаа гүйлдэжэ орожо, энэ хүбуүмнай тиижэ хэлэнэ гэбэ.
Баян хүн гэргэтээгээ:
— Мүнөөхи Бурууша Борбоон юумэ мэдэхэ байха,— гэлсэжэ, хадаг барижа, хүбүүндээ мүргөө:
— Орыш, туһалыш, газаашалхаа болёобде.
Хубсалуулжа тэрэнээ гэртээ оруулна хиим.
— Алтан бэһэлиг би хадаа олохол байнам,—- гэжэ мүнөөхи хүмэршэни хэлэбэ.
8 Баян хүншни мүргөө хиим даа оложо үгыт гэжэ. Тиихэлээрэн бурханай һомо (зэн) эрэжэ абаад, тэрээндээ табан үнгэйн хадаг уяжархиба. Тиигээд газаа хангай ехэ тогоо табюулаад, тэрээн соогоо дүүрсэ уһа хээд лэ халаагаа хиим. Тэрэ хүбүүншни тэрэ һомоо баряад ла, газаа гараад хаяа хана тоншоо. Юуш мэдээгүйшэ болоод хоройн хажууда ошоод ло, хорой тойроод ло зорюутан тоншоод ло байна.
Тоншоод ло:
— Энээни абагты! — гэнэ хүлһэншэдтэ.
Тэрэнээ аргалаа, хүрэһэн аргалаа халуун уһан соо хэбэ. Тэрэн хайлажа, биһэлиг гарша ерээб даа. Тиигээд лэ биһэлэги гарша ерэхэдэ, басаган һайн болооб даа.
9 Заа, тиигээд лэ:
— Би гэртээ харихам һамгандаа, төөриһэн хүмби,— гэнэ Бурууша Борбоон. Баян хүн хэдэн хоног соо гэртээ, ордон соогоо хонуулаад, гоёор хубсалуулаад ла:
— Гэртэн хүргэжэ үгэгты!—гэбэ баян хүн хүлһэншэдтөө.
— Заа, юу эрэхэбши, юун хэрэгтэйб? — гэжэ һураба баяниин Бурууша Борбоонһоо.
Эрьгүүшни шалд гэбэ:
— Жаран үнеэнэй уялга хэрэгтэй.
Эрэһын үгөөд, тэрэ хүбүүе гэртэн хүргэбэд даа. Гэртээ ерэхэдэн һамганиин:
— Юу асараабши? Хаанаһаа ерээбши?
— Би төөрөөб, баян хүнэй хүлһэншэд намайе хүргэжэ ерээ,— гэнэ тэрэн.
10 Харан гэхэдэн жаран үхэрэй хооһон уялга байгаа ааб даа. Тэрэл эрэһэн юумэм. һамгандаа хөөрэжэ үгэбэ, иимэл үхэрэй үялга эрээ һэм гэжэ. Баянай басагани бэһэлиг оложо эдэгээhэнээ хуу хөөрэжэ байна.
Тиихэдэн һамганиин:
— Ямар тэнэг хүм бэ. Ноён юм гү? Хаан гү? Ямар хүн хадаа, иимэ тэнэг хүн байдагиим аал? Үхэр эрэхэдэн, уялга гэжэ ойлгоһон. Жаран үхэр эрэһэн байгаа ааб даа, жаран уялгада уяха гэжэ.
11 Тиигээд хүлһэншэд тэхэржэ баяндаа ошшо хэлэбэ. Хулһэншэдээ тиигэжэ хэлэхэдэн, баяншни һамгантаяа жаран үхэр илгажа абаад, хүлһэншэдтээ туулгуулаад, паар морёор ходоогоор бэлэг барижа ерээд, гуйна баяншни һамгантаяа.
— Хайрлыт! — гэжэ Бурууша Борбооной һамганда мүргэнэ.
— Гомдол юумэ үгээ, эбтэй хожом байебди,— гэлсээ.
Жаран үхэрээ хорой соон хаагаад, паар морёо бэлэг баряад ла, гэртээ бусаба баяншни.